Кuršumlija obuhvata prostor drevne i slobodarske Gornje Toplice i Кosanice, koja u sebi, krije stranice i tragove prošlosti još uvek sistematski nedovoljno istražene. Na mestu današnje Кuršumlije nalazilo se naselje iz najstarijeg vremena pod nazivom Ad Fines. Iz doba Rimljana pronađeni su tragovi drevnih civilizacija: dva miljokaza, koja datiraju iz vremena cara Marka Aurelija i novac cara Filipa. U blizini Svetog Nikole otkrivena je rimska nekropola. U okolini Кuršumlije vadila se ruda olova, gvožđa, cinka, srebra i zlata. Ovuda je vodio čuveni Rimski put, kasnije Dubrovački drum, kojim su bogati trgovački karavani nosili robu iz Dubrovnika u Carigrad. Duž puta podizani su objekti, kasteli, koji su obezbeđivali karavane od drumskih razbojnika i istovrmeno služili za konačište i zamenu konja. Oko toplih izvora kuršumlijskih banja stari Rimljani su zidali kade u kojima su služeni vojnici, legionari i crkveni velikodostojnici lečili kostobolju. O tome svedoče tragovi pronađeni u Кuršumlijskoj Banji gde visoki legionar zahvaljuje nimfama na izlečenju. Okolina Кuršumlije dobija veliki značaj u 12. veku u doba Nemanje. Bele Crkve se pominju kao manastirski trg. Sava Nemanjić je ovde osnovao Belocrkvansku, kasnije Topličku episkopiju, sa sedištem u mansatiru Svetog Nikole u kojoj je rukopoložio prvog episkopa.